Xenakis - Metastasis: Een hypnotiserende elektroakoestische reis vol pulserende ritmes en complexe texturen

“Metastasis,” een meesterwerk van de Griekse componist Iannis Xenakis, neemt de luisteraar mee op een hypnotiserende elektroakoestische reis door een landschap gevuld met pulserende ritmes en complexe texturen. Geschreven in 1953-54, staat dit stuk centraal in Xenakis’ oeuvre en dient als een baanbrekend voorbeeld van zijn unieke compositorische stijl.

Xenakis was een architectuurstudent die tijdens de Tweede Wereldoorlog een carrièrewisseling maakte naar muziek. Zijn studie bij Olivier Messiaen in Parijs legde de basis voor zijn artistieke ontwikkeling. Xenakis, diep geïnspireerd door wiskunde en wetenschap, zocht naar nieuwe manieren om muziek te structureren en klonk kleur te geven.

“Metastasis” is een perfect voorbeeld van deze zoektocht. Het werk werd gecomponeerd met behulp van stochastische technieken, waarbij Xenakis de frequenties en amplituden van geluiden willekeurig manipuleerde. Deze techniek resulteert in een complexe, bijna chaotische klankwereld vol onverwachte wendingen en explosieve momenten.

De structuur van “Metastasis” kan worden beschreven als een reeks intense secties die elkaar naadloos opvolgen. Xenakis gebruikt een breed scala aan instrumenten: strijkers, blazers, slagwerk en elektronische geluiden. De interactie tussen deze verschillende klanken is fascinerend.

• Strijkers: De strijkers produceren lange, heldere tonen die soms worden gemanipuleerd met vibrato en glissando, waardoor een etherisch effect ontstaat.
• Blazers: De blazers zorgen voor krachtige, scherpe accenten en dissonante intervallen die de spanning opbouwen.
• Slagwerk: Het slagwerk is prominent aanwezig in “Metastasis” en vormt de basis voor de pulserende ritmes waar Xenakis bekend om staat.

De elektronische geluiden, gegenereerd met behulp van een bandrecorder, voegen extra lagen complexiteit toe aan het geheel. Xenakis experimenteerde met verschillende technieken, zoals bandmanipulatie en synthese, om nieuwe klankkleuren te creëren.

“Metastasis” is een werk dat bij eerste beluistering overweldigend kan zijn. Het vraagt om aandacht, concentratie en openheid voor nieuwe klanken. Maar wie zich overgeeft aan deze complexe elektroakoestische reis, zal worden beloond met een unieke en onvergetelijke luisterervaring.

De invloed van “Metastasis” op de ontwikkeling van de elektronische muziek is onmiskenbaar. Xenakis’ baanbrekende compositie heeft generaties componisten geïnspireerd om de grenzen van traditionele muziekvormgeving te verleggen.